Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. – Science, Technology, Engineering and Mathematics
Μάθημα: «Βασικές Αρχές Μεθοδολογίας Εκπαιδευτικής Έρευνας»
Ενότητα: «Τι είναι έρευνα και βασικά στάδια εκπόνησης μιας έρευνας της Εκπαίδευσης, Βασικές έννοιες Ψυχομετρίας και ψυχομετρικά εργαλεία, Είδη ερευνητικών προσεγγίσεων και ποσοτικές ερευνητικές προσεγγίσεις»
Διδάσκων: Δρ Κορρές Κωνσταντίνος
Περίγραμμα:
Α) Τι είναι έρευνα και βασικά στάδια εκπόνησης μιας έρευνας της Εκπαίδευσης
Το ζητούμενο σε όλες σχεδόν τις έρευνες είναι οι σχέσεις – συνάφειες μεταξύ των μεταβλητών. Στη μελέτη της σχέσης – συνάφειας μεταξύ των μεταβλητών, το πρώτο ζητούμενο είναι ο καθορισμός κατά πόσον μεταξύ των μεταβλητών υπάρχει συστηματική συμμεταβολή (κατά πόσον δηλαδή οι αλλαγές στις τιμές της μίας μεταβλητής συνοδεύονται από αντίστοιχες συστηματικές αλλαγές στις τιμές της άλλης μεταβλητής). Στην περίπτωση που μεταξύ των μεταβλητών υπάρχει συστηματική συμμεταβολή τα ζητούμενα είναι αφενός να εκφραστεί η υπάρχουσα συμμεταβολή ποσοτικά – αριθμητικά με στατιστικούς δείκτες και όρους και αφετέρου να καθοριστεί η φύση της υπάρχουσας συμμεταβολής, δηλαδή να καθοριστεί κατά πόσον η σχέση είναι αιτιώδης ή όχι.
Τα βασικά στάδια εκπόνησης μιας έρευνας της Εκπαίδευσης είναι:
1. Εντοπισμός ερευνητικού προβλήματος
2. Οριοθέτηση και τη διατύπωση του ερευνητικού προβλήματος
3. Σχεδιασμός ερευνητικής διαδικασίας
4. Συλλογή ερευνητικών δεδομένων
5. Ανάλυση και ερμηνεία ερευνητικών δεδομένων
6. Συγγραφή και κοινοποίηση ερευνητικής μελέτης
Β) Βασικές έννοιες Ψυχομετρίας και ψυχομετρικά εργαλεία
Ψυχομετρία είναι ο κλάδος της ψυχολογίας, ο οποίος ασχολείται με την ψυχολογική μέτρηση των γνωστικών ικανοτήτων ατόμων ή ομάδων ατόμων, της προσωπικότητας, της συμπεριφοράς, των πεποιθήσεων και των επιτευγμάτων τους και άλλων ανθρώπινων χαρακτηριστικών, όπως είναι η προσαρμογή, η εκπαίδευση, τα ενδιαφέροντα, οι ανάγκες και επεκτείνεται και σε θέματα υγείας.
Δίνεται έμφαση στο λειτουργικό ορισμό (operational definition) των εννοιών, όπου μια έννοια ορίζεται με βάση της διαδικασίες (λειτουργίες), οι οποίες θα δείξουν ξεκάθαρα αν κάποιος εμπίπτει στη συγκεκριμένη κατηγορία ή όχι.
Τα ψυχομετρικά εργαλεία είναι η συστηματική διαδικασία να παρατηρηθεί η συμπεριφορά ενός ατόμου και η περιγραφή αυτής με τη βοήθεια μιας αριθμητικής κλίμακας και η μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και η διαφοροποίηση της σε κάθε άτομο ξεχωριστά.
Χρησιμοποιούνται για να διερευνηθεί η προσωπικότητα, το ταμπεραμέντο ενός ατόμου, η καριέρα, τα ενδιαφέροντα, οι προτιμήσεις, οι ανάγκες, οι αξίες, τα κίνητρα και οι ψυχικές του εναλλαγές, επίσης θέματα γνώσεων και δεξιοτήτων του ατόμου.
Γ) Είδη ερευνητικών προσεγγίσεων και ποσοτικές ερευνητικές προσεγγίσεις
Ο όρος ερευνητική προσέγγιση (research approach) αναφέρεται στο είδος και το βαθμό των περιοριστικών ελέγχων και των σκόπιμων παρεμβάσεων που μπορεί ή / και θέλει να ασκήσει ο ερευνητής στις συνθήκες διεξαγωγής της έρευνας. Οι προσπάθειες του ερευνητή εστιάζονται στον έλεγχο των «τρίτων» παραγόντων οι οποίοι εμπλέκονται και αφενός νοθεύουν τα περιγραφικά χαρακτηριστικά, αφετέρου μας δυσκολεύουν να καθορίσουμε κατά πόσον η σχέση μεταξύ των μεταβλητών είναι αιτιώδης ή ετεροκαθοριζόμενη συμμεταβολή και αν η σχέση είναι αιτιώδης, στο να καθορίσουμε ποια μεταβλητή είναι το αίτιο και ποια το αποτέλεσμα.
Τα κυριότερα είδη ερευνητικών προσεγγίσεων είναι η διερευνητική – περιγραφική προσέγγιση, η πειραματική προσέγγιση, η σύγκριση διαφορικών ομάδων (Ex post facto research) και η συναφειακή προσέγγιση.
Στη διερευνητική – περιγραφική προσέγγιση έχουμε την καταγραφή των διαφόρων εκφάνσεων ενός φαινομένου, καθώς και την αναζήτηση και τον εντοπισμό διαφαινόμενων γενικών τάσεων και πιθανών σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών του ερευνητικού προβλήματος.
Στην πειραματική προσέγγιση προσδιορίζουμε μεταβλητές για τις οποίες έχουμε ξεκαθαρίσει ποια αναμένουμε να είναι η ανεξάρτητη (αίτιο) και ποια η εξαρτημένη (αποτέλεσμα), ορίζουμε για την ανεξάρτητη μεταβλητή τουλάχιστον δύο τιμές – επίπεδα, σχηματίζουμε τόσες ομάδες υποκειμένων όσες και οι καταστάσεις του πειράματος (τουλάχιστον δύο), οι οποίες είναι «ισοδύναμες», δηλαδή καθόλα όμοιες μεταξύ τους, αφήνουμε σε κάθε ομάδα να επιδράσει μία από τις καταστάσεις του πειράματος και συγκρίνουμε με μία κατάλληλη στατιστική μέθοδο τις μετρήσεις της εξαρτημένης μεταβλητής μεταξύ των διαφόρων ομάδων.
Στη σύγκριση διαφορικών ομάδων (Ex post facto research) έχουμε αρχικά τον εντοπισμό δύο ομάδων υποκειμένων οι οποίες αποδεδειγμένα διαφέρουν ως προς μία μεταβλητή (διαφορική) και στη συνέχεια τον καθορισμό κατά πόσο αυτές οι δύο μεταβλητές διαφέρουν ως προς μία άλλη μεταβλητή (συγκρινόμενη).
Στη συναφειακή προσέγγιση γίνεται προσπάθεια να μελετήσουμε τις σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών, χρησιμοποιώντας ως μέσο τους αριθμητικούς δείκτες συνάφειας, οι οποίοι ποσοτικοποιούν (εκφράζουν αριθμητικά) το βαθμό της συμμεταβολής των μεταβλητών.
Οι ποσοτικές μέθοδοι που βασίζονται σε δειγματοληπτική έρευνα με ερωτηματολόγιο, προσφέρουν τη δυνατότητα στον ερευνητή να προσεγγίσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού για τον έλεγχο συγκεκριμένων υποθέσεων ή ερωτημάτων. Για να καταλήξει ο ερευνητής σε έγκυρα και γενικεύσιμα για τον πληθυσμό της έρευνας αποτελέσματα, δύο είναι τα βασικά ζητήματα στα οποία πρέπει να εστιάσει: α) Στη συλλογή ενός αντιπροσωπευτικού, μη μεροληπτικού και ικανού μεγέθους δείγματος για τον υπό μελέτη πληθυσμό και β) Στην επιλογή ή τη διαμόρφωση ενός κατάλληλου για την έρευνα ερωτηματολογίου.
Τα στάδια εκπόνησης μιας ποσοτικής ερευνητικής προσέγγισης είναι:
1) Αρχική έρευνα ή πιλοτική έρευνα (Pilot research)
2) Έρευνα πεδίου
3) Στατιστική επεξεργασία στοιχείων
4) Ερμηνεία αποτελεσμάτων – Συγγραφή τελικής έκθεσης
Από τη στιγμή που το ερωτηματολόγιο έχει σχεδιασθεί σωστά, το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό, μη μεροληπτικό και ικανού μεγέθους, οι ερωτήσεις έχουν γίνει κατανοητές από τους ερωτώμενους και το ερωτηματολόγιο έχει συμπληρωθεί σωστά, τα αποτελέσματα της έρευνας θεωρούνται έγκυρα και γενικεύσιμα για τον υπό μελέτη πληθυσμό.
Βιβλιογραφία:
Cohen L., Manion L. and Morrison K. (2005). Research Methods in Education (Fifth edition). London and New York: Taylor & Francis (First published in 2000 by Routledge Falmer in London and New York).
Korres K. (2011). Statistical Analysis using SPSS. ASPETE & Roehampton University, MA in Education. Προσβάσιμο από την ιστοσελίδα: http://users.sch.gr/kkorres/htmllinks/spss.htm
Κορρές Κ. (2011). Σημειώσεις μαθήματος «Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας». Γενικό Τμήμα Παιδαγωγικών Μαθημάτων, Ε.Π.ΠΑΙ.Κ., Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Αθήνα, 2011. Προσβάσιμο από την ιστοσελίδα:
http://users.sch.gr/kkorres/htmllinks/research_methods.htm
Κορρές Κ. (2015). «Εισαγωγή στην Ψυχομετρία. Στατιστικές μέθοδοι σε ψυχομετρικά δεδομένα». Σημειώσεις μαθήματος «Εισαγωγή στην Ψυχομετρία». Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός», Τμήμα Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αθήνα, 2015. Προσβάσιμο από την ιστοσελίδα: http://users.sch.gr/kkorres/htmllinks/psychometrics.htm
Μπεχράκης Θ. (1999). Πολυδιάστατη Ανάλυση Δεδομένων: Μέθοδοι και Εφαρμογές. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.
Παρασκευόπουλος Ι. Ν. (1993α). Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας (τ. Α΄). Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Παρασκευόπουλος Ι. Ν. (1993β). Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας (τ. Β΄). Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Peers I. (1996). Statistical Analysis for Education and Psychology Researchers. Falmer Press (Taylor and Francis Group), London, Washington D.C.
Τσάντας Ν., Μωϋσιάδης Χ., Μπαγιάτης Ντ. & Χατζηπαντελής Θ. (1999). Ανάλυση δεδομένων με τη βοήθεια στατιστικών πακέτων. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτη.
1) Σημειώσεις σχετικά με το τι είναι έρευνα και τα βασικά στάδια εκπόνησης μιας έρευνας της Εκπαίδευσης, τις βασικές έννοιες της Ψυχομετρίας και τα ψυχομετρικά εργαλεία και τα είδη ερευνητικών προσεγγίσεων και τις ποσοτικές ερευνητικές προσεγγίσεις
Korres K. (2016). Basic principles of Educational Research methods. STEM, ASPETE.pdf
2) Σημειώσεις στατιστικής ανάλυσης με τη βοήθεια στατιστικών πακέτων ποσοτικής έρευνας (SPSS)
Korres K. (2016). Statistical packages of Quantitative Research. STEM, ASPETE.pdf
3) Παραδείγματα από αρχεία δεδομένων του SPSS
SPSS Data file Example (Kyriazis, Psycharis, Korres, 2009).sav
To ελεύθερο ισοδύναμο λογισμικό του SPSS είναι το PSPP.
4) Δραστηριότητα
STEM, Δραστηριότητα, Βασικές αρχές μεθοδολογίας εκπαιδευτικής έρευνας, Κορρές Κ..doc